PALAEONTOLOGIA POLONICA VOL. 61

Editor:
Jerzy DZIK

Assistant editor:
Jarosław STOLARSKI


Błażej BERKOWSKI

Famennian Rugosa and Heterocorallia 
from southern Poland

Abstract:

Famennian corals (Rugosa and Heterocorallia) occur in three areas of southern Poland: the Holy Cross Mountains and the Kraków area situated along the south-western margin of the East European Platform, and the Sudetes located within the Variscan orogenic belt. In the deep-water Famennian environments of the Holy Cross Mountains the first corals appeared after the Frasnian-Famennian crisis in the P. marginifera to P. trachytera zones. They are represented by monospecific assemblages of Circellia concava, a species able to live on a soft muddy and dysaerobic bottom. On even more organic-rich sediment heterocorals Oligophylloides flourished; they are suggested to feed on suspended or dissolved organic matter. When the environment became more aerated in the P. expansa and S. praesulcata zones more diverse coral assemblages appeared, including large dissepimented solitary rugosans. In the extremely shallow-water limestone facies  (“Stromatoporoid Rocks”) of the Kraków region, two species of the colonial rugose coral Pseudoendophyllum and several solitary corals are represented. The shallow shelf carbonate facies of the Sudetes (Main Limestone) starts with assemblages dominated by three species of massive colonial Scruttonia followed by assemblages with a few species of solitary dissepimented corals. The colonial corals disappeared with the incursion of deeper-water cephalopod Wocklumeria limestone facies and only solitary dissepimented and non-dissepimented corals remained. The colonial Rugosa of Famennian age are almost unknown in other regions of the world. Their abundance in the Sudetes and the Kraków region suggests that these areas represented a refuge for corals during the high sea stand of the latest Devonian. Although several Famennian corals reveal characters typical for those of either the Frasnian or Viséan, there is a Tournaisian gap in their occurrence. These characters are more likely to develop convergently than represent a continuity within lineages. Pseudoendophyllum raclaviense sp. n. Scruttonia sudetica sp. n., S. fedorowskii sp. n., and Oligophylloides weyeri sp. n. are proposed.

Key words: Rugosa, Heterocorallia, Late Devonian, Famennian, Poland. .

Błażej Berkowski [bbrk@amu.edu.pl], Institute of Geology, Adam Mickiewicz University, Maków Polnych 16, 61-606 Poznań, Poland.

Streszczenie:

Fameńskie rugozy i heterokorale z południowej Polski  

Fameńskie rugozy i heterokorale, o których traktuje niniejsza praca, opisane zostały z trzech regionów południowej Polski: Gór Świętokrzyskich i obszaru krakowskiego, stanowiące dwa odmienne facjalnie obszary zachodniej krawędzi Platformy Wschodnioeuropejskiej oraz z Sudetów znajdujących się w obrębie waryscyjskiego pasa orogenicznego.

Fameńskie koralowce należą do niezwykle rzadkich znalezisk na świecie. Rzadkość ich występowania w osadach famenu można tłumaczyć rzeczywistym spadkiem ich liczebności związanym z kryzysem biotycznym, jaki na przełomie franu i famenu dotknął płytkowodną faunę morską. Warunki niedogodne dla rozwoju fauny koralowców wiązać można równiez z warunkami  niedotlenienia jakie utrzymywały się w famenie na większości obszarów zatopionych szelfów. Obszar południowej Polski należy do nielicznych wyjątków, gdzie koralowce choć nieliczne, są bardzo zróżnicowane taksonomicznie i występują w zróżnicowanych środowiskach sedymentacji. W głębszych i słabo natlenionych środowiskach sedymentacji Gór Świętokrzyskich (profil Kowali) pierwsze koralowce pojawiają się już w poziomach P. marginifera i P. trachytera i są reprezentowane przez jednogatunkową populację Circellia concava. W tym samym profilu, w osadach poziomów P. expansa i S. praesulcata uważanych za powstałe w warunkach wiekszego dotlenienia, pojawiają się bardziej zróżnicowane, choć nieliczne koralowce osobnicze: zarówno małe bez dissepimentów jak i duże z dobrze rozwiniętym dissepimentarium. W płytkowodnych środowiskach tzw. „skałek stromatoporowych”, występujących na obszarze krakowskim, oprócz pojedynczych koralowców osobniczych zostały opisane dwa gatunki cerioidalnych koralowców kolonijnych z rodzaju Pseudoendophyllum. Fameńskie koralowce Sudetów występują w utworach płytkiego szelfu węglanowego odsłaniających się w Dzikowcu. W niższej części profilu (tzw. „wapień główny”) opisano trzy gatunki masywnych kolonii Scruttonia oraz kilka form koralowców osobniczych. W wyższej części profilu, gdy środowisko sedymentacji uległo pogłębieniu i zaczęły osadzać się wapienie głowonogowe, miejsce koralowców kolonijnych zajęły nieliczne małe bezdissepimentowe koralowce osobnicze i heterokorale.

W części taksonomicznej pracy opisano 18 rodzajów koralowców Rugosa (w tym wyjątkowo rzadkie dla famenu formy kolonijne), 6 taksonów Rugosa o niepewnej pozycji systematycznej oraz 1 rodzaj należący do rzędu Heterocorallia. Szczególowo opisano ontogenezę koralowców osobniczych, a w przypadku koralowców kolonijnych ich astogenezę i blastogenezę. Zaproponowano także trzy nowe gatunki kolonijnych Rugosa: Pseudoendophyllum raclaviense sp. n. Scruttonia sudetica sp. n. i S. fedorowskii sp. n., oraz jeden nowy gatunek Heterocorallia: Oligophylloides weyeri sp. n.

Pracę podsumowują rozważania paleogeograficzne i  paleoekologiczne, z których wynika, ze na części badanych obszarów (Góry Świętokrzyskie i wyższa część profilu w Sudetach) osobnicze korale żyły w warunkach stosunkowo głębokomorskich, natomiast w rejonie krakowskim oraz w niższej części profilu w Sudetach osobnicze i  kolonijne korale żyły w zdecydowanie płytszych środowiskach. Srodowiska te mogłyby więc stanowić nieliczne refugia frańskiej płytkowodnej fauny koralowcowej, w których następowało odradzanie się fauny koralowców.


  Home | Editors | Current Issue | Archive | Instructions | Subscription | History | Institute of Paleobiologyy

© 1997-2004. Instytut Paleobiologii PAN  
Web Site Design by Jarosław Stolarski 
Last updated  04-12-09

Best viewed by Internet Exlorer 4.x or higher and 
monitor resolution 800 by 600