PALAEONTOLOGIA POLONICA VOL. 61 | |
Editor: Assistant editor: |
|
Błażej BERKOWSKI Famennian
Rugosa and Heterocorallia |
Abstract: Famennian
corals (Rugosa and Heterocorallia) occur in three areas of southern Poland: the
Holy Cross Mountains and the Kraków area situated along the south-western
margin of the East European Platform, and the Sudetes located within the
Variscan orogenic belt. In the deep-water Famennian environments of the Holy
Cross Mountains the first corals appeared after the Frasnian-Famennian crisis in
the P. marginifera to P. trachytera zones. They are
represented by monospecific assemblages of Circellia concava, a species
able to live on a soft muddy and dysaerobic bottom. On even more organic-rich
sediment heterocorals Oligophylloides flourished; they are suggested to
feed on suspended or dissolved organic matter. When the environment became more
aerated in the P. expansa and S. praesulcata zones more
diverse coral assemblages appeared, including large dissepimented solitary
rugosans. In the extremely shallow-water limestone facies
(“Stromatoporoid Rocks”) of the Kraków region, two species
of the colonial rugose coral Pseudoendophyllum and several solitary
corals are represented. The shallow shelf carbonate facies of the Sudetes (Main
Limestone) starts with assemblages dominated by three species of massive
colonial Scruttonia followed by assemblages with a few species of
solitary dissepimented corals. The colonial corals disappeared with the
incursion of deeper-water cephalopod Wocklumeria limestone facies and
only solitary dissepimented and non-dissepimented corals remained. The colonial
Rugosa of Famennian age are almost unknown in other regions of the world. Their
abundance in the Sudetes and the Kraków region suggests that these areas
represented a refuge for corals during the high sea stand of the latest Devonian.
Although several Famennian corals reveal characters typical for those of either
the Frasnian or Viséan,
there is a Tournaisian gap in their occurrence. These characters are more likely
to develop convergently than represent a continuity within lineages.
Pseudoendophyllum raclaviense sp. n. Scruttonia sudetica sp. n., S.
fedorowskii sp. n., and Oligophylloides weyeri sp. n. are proposed. Key words: Rugosa,
Heterocorallia, Late Devonian, Famennian, Poland. Błażej
Berkowski [bbrk@amu.edu.pl], Institute of Geology, Adam Mickiewicz University,
Maków Polnych 16, 61-606 Poznań, Poland. |
Streszczenie: Fameńskie
rugozy i heterokorale z południowej Polski Fameńskie rugozy i heterokorale, o których traktuje
niniejsza praca, opisane zostały z trzech regionów południowej
Polski: Gór Świętokrzyskich i obszaru krakowskiego, stanowiące dwa
odmienne facjalnie obszary zachodniej krawędzi Platformy
Wschodnioeuropejskiej oraz z Sudetów znajdujących się w obrębie
waryscyjskiego pasa orogenicznego. Fameńskie koralowce należą do niezwykle rzadkich
znalezisk na świecie. Rzadkość ich występowania w osadach famenu można
tłumaczyć rzeczywistym spadkiem ich liczebności związanym z kryzysem
biotycznym, jaki na przełomie franu i famenu dotknął płytkowodną
faunę morską. Warunki niedogodne dla rozwoju fauny koralowców wiązać
można równiez z warunkami niedotlenienia jakie utrzymywały się w famenie na większości
obszarów zatopionych szelfów. Obszar południowej Polski należy do
nielicznych wyjątków, gdzie koralowce choć nieliczne, są bardzo zróżnicowane
taksonomicznie i występują w zróżnicowanych środowiskach
sedymentacji. W głębszych i słabo natlenionych środowiskach
sedymentacji Gór Świętokrzyskich (profil Kowali) pierwsze koralowce
pojawiają się już w poziomach P. marginifera i P.
trachytera i są reprezentowane przez jednogatunkową populację Circellia
concava. W tym samym profilu, w osadach poziomów P. expansa
i S. praesulcata uważanych za powstałe w warunkach
wiekszego dotlenienia, pojawiają się bardziej zróżnicowane, choć
nieliczne koralowce osobnicze: zarówno małe bez dissepimentów jak i
duże z dobrze rozwiniętym dissepimentarium. W płytkowodnych środowiskach
tzw. „skałek stromatoporowych”, występujących na obszarze
krakowskim, oprócz pojedynczych koralowców osobniczych zostały
opisane dwa gatunki cerioidalnych koralowców kolonijnych z rodzaju Pseudoendophyllum.
Fameńskie koralowce Sudetów występują w utworach płytkiego
szelfu węglanowego odsłaniających się w Dzikowcu. W niższej części
profilu (tzw. „wapień główny”) opisano trzy gatunki
masywnych kolonii Scruttonia oraz kilka form koralowców
osobniczych. W wyższej części profilu, gdy środowisko sedymentacji
uległo pogłębieniu i zaczęły osadzać się wapienie głowonogowe,
miejsce koralowców kolonijnych zajęły nieliczne małe
bezdissepimentowe koralowce osobnicze i heterokorale. W części taksonomicznej pracy opisano 18
rodzajów koralowców Rugosa (w tym wyjątkowo rzadkie dla famenu formy
kolonijne), 6 taksonów Rugosa o niepewnej pozycji systematycznej oraz 1
rodzaj należący do rzędu Heterocorallia. Szczególowo opisano
ontogenezę koralowców osobniczych, a w przypadku koralowców
kolonijnych ich astogenezę i blastogenezę. Zaproponowano także trzy
nowe gatunki kolonijnych Rugosa: Pseudoendophyllum raclaviense
sp. n. Scruttonia sudetica sp. n. i S. fedorowskii sp. n.,
oraz jeden nowy gatunek Heterocorallia: Oligophylloides weyeri
sp. n. Pracę podsumowują rozważania
paleogeograficzne i paleoekologiczne, z których wynika, ze na części badanych
obszarów (Góry Świętokrzyskie i wyższa część profilu w Sudetach)
osobnicze korale żyły w warunkach stosunkowo głębokomorskich,
natomiast w rejonie krakowskim oraz w niższej części profilu w
Sudetach osobnicze i kolonijne
korale żyły w zdecydowanie płytszych środowiskach. Srodowiska te mogłyby
więc stanowić nieliczne refugia frańskiej płytkowodnej fauny
koralowcowej, w których następowało odradzanie się fauny koralowców.
|
Home | Editors | Current Issue | Archive | Instructions | Subscription | History | Institute of Paleobiologyy |
|
©
1997-2004. Instytut Paleobiologii PAN Web Site Design by Jarosław Stolarski Last updated 04-12-09 |
Best
viewed by Internet Exlorer 4.x or higher and |